اثر تنش خشکی و میدان مغناطیسی بر عملکرد، اجزای عملکرد و محتوای اسانس توده-های زیره سبز

کمبود منابع آبی یکی از عواملی است که تولید در سیستم های کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک را محدود می کند به طوری که در بین عوامل مختلف ایجاد کننده تنش های زنده و غیر زنده، تنش خشکی به تنهایی عامل 45 درصد از کاهش عملکرد محصولات زراعی بوده است.برخی از مطالعات اثرات سودمند اعمال میدان مغناطیسی را بر روی جوانه زنی و خصوصیات رشدی گیاهان مختلف بررسی کرده اند اما در حال حاضر اطلاعات کمی در مورد اثرات آن بر گیاه زیره سبز وجود دارد. لذا این تحقیق با هدف تعیین مناسب ترین تیمار میدان مغناطیسی و بهترین رژیم آبیاری در گیاه دارویی زیره سبز در سال زراعی 1390-1389 به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. سطوح تیمار آبیاری شامل سه سطح شاهد (mm70)، تنش متوسط(mm150) و تنش شدید(mm200) به عنوان فاکتور اصلی و چهار توده اصفهانی، خوروبیابانک، نیشابوری و یزدی زیره سبز و سه سطح تیمار میدان مغناطیسی شامل شاهد، mt 150و mt 500 به عنوان فاکتورهای فرعی بودند. پارامترهای تعداد روز تا سبز شدن، گلدهی و رسیدگی ، محتوای کلروفیلa ، b، کل،کارتنوئید، محتوای پرولین، ارتفاع،تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد چتر در گیاه، تعداد چترک در چتر،تعداد دانه درچتر، وزن هزار دانه، وزن خشک تک بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، درصد و عملکرد اسانس، درصد و عملکرد روغن و شاخص برداشت اندازه گیری شد. اعمال میدان مغناطیسی باعث زودتر جوانه زنی بذرها،کاهش طول دوره گلدهی و رسیدگی گیاه شد. اعمال میدان مغناطیسی باعث افزایش وزن خشک تک بوته ، عملکرد دانه و عملکرد روغن وکاهش محتوای پرولین برگ شد. کاهش رطوبت در توده های مختلف زیره تنها باعث کاهش تعداد روز تا 50 درصد رسیدگی شد. رژیم آبیاری مقدار کلروفیل a، b،کل و کارتنوئید را کاهش داده بود. در حالی که پرولین تحت تاثیر رطوبت خاک قرار گرفته بود و بالاترین مقدار در تنش رطوبتی شدید به مقدار 475/0 و کمترین مقدار آن 375/0 درتنش رطوبتی متوسط بود. رژیم آبیاری در میان اجزای عملکرد فقط بر تعداد چتر، وزن هزار دانه و وزن خشک تک بوته اثر گذاشته بود و بالاترین مقدار اجزای عملکرد در تیمارآ بیاری شاهد بود. عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه،درصد و عملکرد اسانس و عملکرد روغن تحت تاثیر کاهش رطوبت خاک قرار گرفته بودند. درصد اسانس با کم شدن رطوبت افزایش 10درصد داشت. عملکرد روغن و اسانس در تیمار شاهد بالاترین مقدار بود و در شرایط تنش رطوبتی شدید کاهش حدودا 11درصد و 13درصد داشت. توده اصفهانی کوتاهترین طول فصل رشد و بالاترین محتوای کلرفیل a، b،کل و بیشترین تعداد چتر، توده خوروبیابانک بالاترین درصد اسانس و روغن، توده نیشابوری بالاترین وزن هزار دانه و محتوای پرولین و شاخص برداشت، و توده یزدی بیشترین عملکرد بیولوژیک و دانه درصد و عملکرد اسانس و عملکرد روغن را داشت. اثر متقابل توده و تیمار آبیاری برای صفت روز تا 50 درصد رسیدگی معنی دار و بیشترین تعداد روز تا50 درصد رسیدگی درتیمار شاهد و توده های خوروبیابانک و یزدی و کمترین را اصفهانی و خوروبیابانک در شرایط تنش شدید داشتند اثر متقابل رژیم آبیاری و توده برای صفات کلروفیل b ، کارتنوئید و پرولین معنی دار شد توده یزدی از لحاط این صفات بر دیگر توده ها برتری داشت. با توجه به نتایج این تحقیق اعمال میدان مغناطیسی نسبت به عدم تیمار بذر برتری دارد و توده یزدی در بین توده ها بالاترین عملکرد دانه واسانس را دارا بود و در شرایطی مشابه مطالعه حاضر نسبت به بقیه توده ها برتری دارد.